Miejsca w Europie

Unia Europejska, UE – gospodarczo-polityczny związek 27 demokratycznych państw europejskich. Formalnie Unia powstała 1 listopada 1993 roku na mocy podpisanego 7 lutego 1992 traktatu z Maastricht – jako efekt wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej.

Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa (w międzynarodowoprawnym tego słowa znaczeniu) funkcjonuje od 1 grudnia 2009. Równocześnie zastąpiła ona kilka form współpracy, w tym m.in. Wspólnotę Europejską. Proces integracji wykracza poza ściśle określone ramy geograficzne Europy. W określeniu europejskości Unii naczelną rolę odgrywają czynniki historyczne i kulturowe oraz wspólna tożsamość i identyfikacja z wartościami demokratycznymi.

Początkiem powojennej integracji europejskiej było powstanie w 1952 Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. W 1958 została utworzona Europejska Wspólnota Gospodarcza i to jej bezpośrednią następczynią jest Unia Europejska. Od czasu wejścia w życie traktatu lizbońskiego, tj. 1 grudnia 2009, podstawę prawną funkcjonowania stanowią Traktat o Unii Europejskiej (znany także jako traktat z Maastricht) oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Integralną część Traktatów stanowią tabele ekwiwalencyjne, protokoły i wyjaśnienia. Duże znaczenie dla unijnego porządku prawnego ma też Karta praw podstawowych UE. Prawem wiążącym są również umowy międzynarodowe z państwami trzecimi (w tym układy stowarzyszeniowe), których stroną były Wspólnota Europejska i Unia Europejska. Dokończeniem są akty prawa wtórnego powstałe w oparciu o Traktaty i umowy międzynarodowe.

Do UE należy 27 następujących krajów (kolejność alfabetyczna): Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Włochy (stan na rok 2023).

Unia Europejska tworzona była w nastepującej kolejności chronologicznej:

Kraje założycielskie – 1958 (Europejska Wspólnota Gospodarcza – EWG):
1.  Francja (od 1 stycznia 1958 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 26 marca 1995 r.)

2.  Włochy (od 1 stycznia 1958 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 26 października 1997 r.)

3.  Belgia (od 1 stycznia 1958 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 26 marca 1995 r.)

4.  Luksemburg (od 1 stycznia 1958 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 26 marca 1995 r.)

5.  Holandia (od 1 stycznia 1958 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 26 marca 1995 r.)

6.  Niemcy – (od 1 stycznia 1958 r. RFN, od 3 października 1990 r. NRD, w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 26 marca 1995 r.)

Następnie – 1973 (przystąpienie do EWG):

7.  Dania (od 1 stycznia 1973 r., waluta: korona duńska DKK. Dania wynegocjowała klauzulę opt-out i nie jest członkiem strefy euro, w strefie Schengen od 25 marca 2001 r.)

8.  Wielka Brytania(od 1 stycznia 1973 – na mocy traktatu podpisanego w 1972 roku – do 31 stycznia 2020, waluta funt szerling (GBP). Wielka Brytania nigdy nie przystąpiła do strefy Schengen.

9.  Irlandia (od 1 stycznia 1973 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., Irlandia wynegocjowała klauzulę opt-out i nie jest członkiem strefy Schengen.)

Następnie – 1981 (przystąpienie do EWG):

10.  Grecja (od 1 stycznia 1981 r., w strefie euro od 1 stycznia 2001 r., w strefie Schengen od 1 stycznia 2000 r.)
Następnie – 1986 (przystąpienie do EWG):

11. Hiszpania (od 1 stycznia 1986 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 26 marca 1995 r.)

12. Portugalia (od 1 stycznia 1986 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 26 marca 1995 r.)

Rok 1993:

Formalne powstanie Unii Europejskiej (1 listopada 1993 r.)
Następnie – 1995 (przystąpienie do UE):

13. Austria (od 1 stycznia 1995 r., w strefie Schengen od 1 grudnia 1997 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r.)

14. Szwecja (od 1 stycznia 1995 r., waluta: korona szwedzka (SEK). Szwecja zobowiązała się do przyjęcia euro, jak tylko spełni konieczne warunki, w strefie Schengen od 25 marca 2001 r.)

15. Finlandia (od 1 stycznia 1995 r., w strefie euro od 1 stycznia 1999 r., w strefie Schengen od 25 marca 2001 r.)

Następnie – 2004 (przystąpienie do UE):

16. Estonia (od 1 maja 2004 r., w strefie euro od 1 stycznia 2011 r., w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

17. Litwa (od 1 maja 2004 r., w strefie euro od 1 stycznia 2015 r., w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

18. Łotwa (od 1 maja 2004 r., w strefie euro od 1 stycznia 2014 r., w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

19. Czechy (od 1 maja 2004 r., waluta korona czeska CZK. Czechy przygotowują się obecnie do przyjęcia euro. w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

20. Malta (od 1 maja 2004 r., w strefie euro od 1 stycznia 2008 r., w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

21. Słowacja (od 1 maja 2004 r., w strefie euro od 1 stycznia 2009 r., w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

22. Węgry (od 1 maja 2004 r., waluta forint węgierski (HUF). Węgry przygotowują się obecnie do przyjęcia euro, w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

23. Słowenia (od 1 maja 2004 r., w strefie euro od 1 stycznia 2007 r., w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

24. Cypr (od 1 maja 2004 r., w strefie euro od 1 stycznia 2008 r., Cypr rozpoczął proces przystępowania do strefy Schengen.)

25. Polska (od 1 maja 2004 r., waluta złoty polski (PLN). Polska przygotowuje się obecnie do przyjęcia euro, w strefie Schengen od 21 grudnia 2007 r.)

Następnie – 2007 (przystąpienie do UE):

26. Rumunia (od 1 stycznia 2007 r., waluta lej rumuński (RON). Rumunia zobowiązała się do przyjęcia euro, jak tylko spełni konieczne warunki. Rumunia rozpoczęła proces przystępowania do strefy Schengen.)

27. Bułgaria (od 1 stycznia 2007 r., waluta lew bułgarski BGN – zobowiązała się do przyjęcia euro, jak tylko spełni konieczne warunki., rozpoczęła proces przystępowania do strefy Schengen.)

Rok 2009:

Od 1 grudnia 2009, podstawę prawną funkcjonowania UE stanowią Traktat o Unii Europejskiej (znany także jako traktat z Maastricht) oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
Następnie – 2013 (przystąpienie do UE):

28. Chorwacja (od 1 lipca 2013 r., w strefie euro od 1 stycznia 2023 r., w strefie Schengen od 1 stycznia 2023 r.)

Od 1 lutego 2020 do UE nie należy Wielka Brytania.

W latach 2014-2019 Przewodniczącym Rady Europejskiej był Donald Tusk (Polska).

Do głównych instytucji Unii Europejskiej należą:

Rada Europejska – przewodniczący Charles Michel, skład – ministrowie spraw zagranicznych każdego z państw członkowskich Unii Europejskiej (prezydencja cykliczna),

Komisja Europejska – przewodnicząca Ursula von der Leyen,

Parlament Europejski – przewodnicząca Roberta Metsola,

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – prezes Koen Lenaerts, skład Trybunału Sprawiedliwości 27 sędziów i 11 rzeczników generalnych. Prezesami Izb Trybunału Sprawiedliwości są sędziowie: Alexander Arabadjiev – I izba, Alexandra (Sacha) Prechal – II izba, Küllike Jürimäe – III izba, Constantinos Lycourgos – IV izba, Eugene Regan – V izba, Peter George Xuereb – VI izba, Maria Lourdes Arastey Sahún – VII izba, Marek Safjan (Polska) – VIII izba, Lucia Serena Rossi – IX izba, Dimitrios Gratsias – X izba, Maciej Szpunar (Polska) – pierwszy rzecznik generalny.